Polegli Niepokonani

O powstaniu warszawskim napisano bardzo dużo a może i wszystko? Ja przedstawię Powstanie w odmienny sposób. Sięgnęłam do książki Zbigniewa Adrjańskiego pod tytułem: „Złota Księga Pieśni Polskich” Wydawnictwa Bellona Warszawa, ponieważ chcę przedstawić Powstanie Warszawskie poprzez piosenki śpiewane przez młodych walczących ludzi, których do walki gnała wiara w zwycięstwo. Nie jest moim zamiarem omawianie Powstania dzień po dniu, ulica po ulicy, walk toczonych, analizowania taktyki, ustawienia barykad i założeń Kedywu, nazw poszczególnych oddziałów biorących w nim udział. Nie, moim zamysłem jest pokazanie młodości, wiary w zwycięstwo i bezsilności walczących, ale prawdziwym bohaterem tego wpisu będą piosenki. Zapraszam:

„…1 sierpnia 1944r. Pierwszy dzień powstania warszawskiego. Pierwszy dzień nadziei i klęski. 43 młodych ludzi z 3. szwadronu ułanów dywizjonu „Jeleń” zrywa się do ataku na Belweder. Odrzuca ich ogień nieprzyjaciela. Chcą atakować gmach Gestapo Al. Szucha. Znowu liczne straty. Atakują, zatem redakcję niemieckiej gadzinówki przy rogu Marszałkowskiej i Polnej. Jeszcze jedna nieudana „szarża”. Leżą potem w chwastach Pola Mokotowskiego ostrzeliwują

Polegli Niepokonani znicze zapalaja Michał i ciocia Jola Poradzińska, Ojciec Jolanty-Antoni Cegłowski leży tutaj wraz z innymi

się Niemcom. Wśród tych wciśniętych w ziemię „ułanów” dziewczyna. To łączniczka. Krystyna Krahelska. O Krahelskiej nie śpiewa się piosenek. To ona śpiewa innym własne i powszechnie znane utwory: Hej chłopcy bagnet na broń, Kujawiaczka partyzanckiego, Kołysankę o zakopanej broni.

W tym jednak szwadronie, który fason ma kawaleryjski i fantazję junacką K. Krahelska „Danuta” wszystkich onieśmiela. Już za życia ma sławę i legendę. To właśnie jej rysy twarzy i popiersie wyrzeźbiła Ludwika Nitschowa w pomniku Warszawskiej Syreny nad Wisłą.

Nadal gorączkowo terkoczą karabiny maszynowe w stronę zdziesiątkowanych powstańców na skraju ulicy Polnej. Jeden z nich dostaje postrzał w głowę. Legendarna już „Danuta” podnosi się i biegnie mu na pomoc. Pada po chwili ugodzona trzema kulami płuca.

Hej chłopcy, bagnet na broń

Bo kto wie, czy na jutro, pojutrze czy dziś

Przyjdzie rozkaz, że już, że już trzeba nam iść…

Już nigdzie z nami nie pójdzie ta bohaterska łączniczka, sanitariuszka i autorka najpiękniejszych pieśni Polski Podziemnej.

Pomnik Polegli Niepokonani Warszawa Wola

Cztery dni później! Pałac Blanka, 4 sierpnia, czwarty dzień powstania. Jest tu kilku chłopców z batalionu „Parasol” zaplatanych tu przypadkowo. Mieli dotrzeć do swego batalionu na Wolę, nie zdążyli jednak. Dowodzi nimi pdch. „Krzysztof” –Kamil Baczyński. Widok maja na Śródmieście i Starówkę wspaniały. Atmosfera dobra. Trochę niepokoją Niemcy, którzy wypatrzyli posterunek i strzelają do nich zaciekle. Wreszcie ogień czołgów zmusza ich do zejścia na pierwsze piętro. Tu z narożnego okna pchor. „Krzysztof” ostrzeliwuje się niemieckim snajperom. Nagle zatacza się, pada, obficie broczy krwią. Coś jeszcze usiłuje bezładnie mówić o żonie Basi i matce. Umiera.

Nikt właściwie jeszcze nie wie, że pchor. „Krzysztof” to jeden z największych poetów Podziemnej Polski. To później Jerzy Zagórski zatytułuje swój szkic o nim alarmistycznym tytułem Śmierć Słowackiego. To jeszcze później tę zaszczytną analogię z „wielkim Juliuszem” potwierdzi wielu krytyków i poetów. Na razie podkomendni „Krzysztof” wiedzą, że jest on autorem piosenki o Barbarze i beztroskiego utworu  Maszeruje pluton… Żołnierski pogrzeb poety, na dziedzińcu pobliskiego Ratusza. Kilka osób, parę desek. Ktoś usiłuje śpiewać:

Maszeruje pluton przez zielony las

Uśmiechnięta wolność naprzód wiedzie nas…

Milknie jednak. Piosenka ta wydaje się niestosowna. Wokół powaga, dymy odgłosy detonacji. Ujadanie cekaemów. W kilka dni później umiera w szpitalu, o parę ulic dalej Barbara Drabczyńska-Baczyńska. Żona „Krzysztofa” Kamila. Umiera trafiona odłamkiem w głowę. O śmierci męża nic nie wie. Ale umierając ściska w ręku tomik jego wierszy otwarty na stronie, gdzie widnieją słowa:

Wołam cię obcy człowieku,

Co kości odkopiesz białe,

Kiedy wystygną już boje

Szkielet mój będziesz miał w ręku…

Sztandar Ojczyzny mojej.

W dwa tygodnie później, na Starym Mieście przy ulicy Przejazd, gdzie mieściła się słynna reduta powstańcza kpt. „Nałęcza”, ginie Tadeusz Gajcy. Wielki rywal Baczyńskiego do poetyckiej sławy największego poety konspiracji. Autor piosenki Na nowe drogi:

Żegnaj sielska młodości,

Żegnajcie beztroskie dni,

Nam wysoki zaśpiewa pocisk

I żelazne będą sny

Jeszcze później chłopcy z „Parasola” dźwigają kanałami z Placu Krasińskich do Śródmieścia swego bohaterskiego dowódcę pchor. „Ziutka” – Józefa Szczepańskiego. Pieśniarza batalionu „Parasol”, autora buńczucznej śpiewki Pałacyk Michla. Podchorąży „Ziutek”  zrobił w ciągu miesiąca karierę nie mniejsza niż jego utwór. Z dowódcy drużyny na Woli, został zastępcą dowódcy kompanii. Później dowodzi resztkami wykrwawionego batalionu na Starym Mieście. Tu usiłuje jeszcze dodać wszystkim odwagi nowa piosenką:

Godłem nam Biały Ptak,

A parasol to znak

Naszym hasłem piosenka szturmowa.

Pośród bomb, huku dział,

Oddział stoi jak stał,

Chociaż chłopców zginęła połowa.

Wreszcie wynoszą go z kanałów w broniącym się jeszcze Śródmieściu. ”Ziętek” żyje jednak tylko kilka godzin. Właśnie Mieczysław Fogg śpiewa w Alejach Ujazdowskich:

Pałacyk Michla, Żytnia, Wola

bronią się chłopcy spod „Parasola”…

„Ziutek” już tego nie słyszy. Zresztą wszystko, co jest w tekście tej pieśni, wydaje się nieaktualne. Czy dalej trzeba mnożyć te tragiczne metryki do pieśni? Przecież i tak – tak ślepo, tak bezgranicznie je kochamy. Śpiewające konspiracyjne piosenki, czy zastanawiamy się nad tym, kto je napisał i kiedy. Nie szukamy nazwisk poetów i kompozytorów. Nie staramy się chwalić wiedzą i erudycją na temat twórców tego repertuaru. Szukamy natomiast zamkniętego w tych tekstach i melodiach nastroju. Żadna ze znanych pieśni tego okresu nie ma wielkich ambicji hymnicznych, politycznych, programowych. Może tylko napisany w przededniu powstania marsz Warszawskie Dzieci Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego wyróżnia się spiżowym tonem. Powstanie warszawskie rodzi dwie znane piosenki, które rozbrzmiewają na szańcach Woli i barykadach Mokotowa. Są to Pałacyk Michla oraz Marsz Mokotowa. Reszta utworów powstaje w różnym czasie. Są to piosenki pisane według pewnego żołnierskiego schematu. O ukochanej dziewczynie i rozstaniu. O ćwiczeniach i marszach w leśnych podchorążówkach. O konieczności walki z wrogiem i poświęceniu dla Ojczyzny. Przy czym słowo „Ojczyzna” nie jest tu zbytnio nadużywane. Piosenka ta jest programowo wyciszona i niepatetyczna. Nie grzmi wielkimi słowami. Lubi humor i śmiech przez łzy! Nawet Baczyński i Gajcy piszą świadomie takie właśnie zwykłe bezpretensjonalne i pogodne utwory. Tragicznych spraw i wydarzeń jest wokół takie mnóstwo. Zadaniem piosenki tego okresu jest nie deprymować, lecz mobilizować do walki, łagodzić, rozładowywać dramaty…”

Warszawskie dzieci

Słowa Ryszard Dobrowolski „Goliard”, Muzyka Andrzej Panufnik

Nie złamie wolnych żadna klęska

Nie strwoży śmiałych żaden trud,

Pójdziemy razem do zwycięstwa,

Gdy ramię w ramię stanie lud. 

   Warszawskie dzieci pójdziemy w bój,

   Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew!

   Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,

   Gdy padnie rozkaz Twój, poniesiem  wrogom gniew! 

Powiśle, Wola i Mokotów,

Ulica każda, każdy dom,

Gdy padnie pierwszy strzał bądź gotów,

Jak w ręku Boga złoty grom.

   Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój…

Od piły, dłuta młota, kielni,

Stolico, synów swoich sław,

Że stoją wraz przy Tobie wierni

Na straży swych żelaznych praw

   Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój… 

Poległym chwała, wolność żywym,

Niech płynie niebo dumny śpiew,

Wierzymy, że nam Sprawiedliwy,

Odpłaci za przelaną krew.

   Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój… 

Autorem tekstu jest wybitny poeta i pisarz Stanisław Ryszard Dobrowolski (1907-1985) Napisał go 4 lipca 1944 r. i zaraz opublikował w konspiracyjnym piśmie „Demokrata”. ST.R. Dobrowolski brał czynny udział w konspiracji od 1942 r. Kierował sekcją literacką przy KG AK, inspirując wielu autorów, poetów kompozytorów do uprawiania twórczości patriotycznej w dziedzinie pieśni i piosenki. Muzykę pisali wybitni kompozytorzy, m.in.Lutosławski, organista Andrzej Panufnik (1914-1991), Bronisław Rutkowski, dyrygent Olgierd Straszyński, pianista Jan Ekier (autor Szturmówki), pianista Jan Markowski (autor Marsz Mokotowa). Autor muzyki Warszawskie dzieci Andrzej Panufnik, od roku 1953 przebywający za granicą, należy do grona najwybitniejszych współczesnych kompozytorów polskich. Jego Warszawskie dzieci weszły na stałe do skarbca pieśni narodowych z okresu walki podziemnej z okupantem.

I jeszcze jedna bardzo znana piosenka spopularyzowana onegdaj przez Mieczysława Fogga.

Oto ona: Pałacyk Michla

Pałacyk Michla, Żytnia, Wola,

Bronią jej chłopcy od „Parasola”,

Choć na „tygrysy” maja visy,

To warszawiaki, fajne chłopaki są.

   Czuwaj wiaro i wytężaj słuch,

   Pręż swój młody duch, pracując za dwóch!

  Czuwaj wiaro i wytężaj słuch,

  Pręż swój młody duch jak stal!

Każdy chłopaczek chce być ranny…

Sanitariuszki, morowe panny,

I gdy cię trafi kula jaka,

Poprosisz pannę da ci buziaka, hej!

   Czuwaj wiaro i wytężaj słuch…

Z tyłu za linią dekowniki,

Intendentura, różne umrzyki,

Gotują zupę, czarna kawę-

I tym sposobem walczą za sprawę, hej!

Za to dowództwo jest morowe,

Bo w pierwszej linii nadstawia głowę

A najmorowszy z przełożonych

To jest nasz „Miecio w kółko golony”, hej!

   Czuwaj wiaro i wytężaj słuch…

Wiara się bije, wiara śpiewa,

Szkopy się złoszczą, krew ich zalewa,

Różnych sposobów się imają

Co chwila „szafę” nam posuwają, hej!

   Czuwaj wiaro i wytężaj słuch…

Lecz na nic szafa i granaty,

Za każdym razem dostają baty,

I co dzień się przybliża chwila,

Że zwyciężymy! I do cywila, hej!

Józef Szczepański i „Ziętek”, autor licznych piosenek harcerskich i powstańczych, był podchorążym w kompanii „Agat” batalionu „Parasol” AK. Ów wesoły powszechnie lubiany młody człowiek nazywany był pieśniarzem „Parasola”. Pałacyk Michla napisał w pierwszych dniach powstania warszawskiego, w czasie, gdy pełnił służbę na terenie tytułowego obiektu przy ul. Żytniej w Warszawie. Piosenka podchwycili żołnierze „Parasola”. Muzykę do piosenki skomponował Józef Szczepański na motywach popularnej przed II wojną światową piosenki Nie damy Popradowej fali, (nieznanego kompozytora). Józef Szczepański zginął w pierwszych dniach września 1944 r., w rejonie pałacu Krasińskich w Warszawie, gdzie dowodził, mimo ciężkich ran odniesionych wcześniej, resztkami batalionu „Parasol”. Wspomnianym w tekście piosenki „Mieciem w kółko golonym” był ppor. Antoni Sakowski, ranny w głowę w czasie walk na warszawskiej Woli, któremu trzeba było ogolić głowę przed założeniem opatrunku. Tak ta piosenka stała się kronika powstańczych wydarzeń…. „

Autorom piosenki nie stawia się pomników. Przywilej ten zastrzeżony jest dla wielkich twórców i poetów. Ale jest w Warszawie nad Wisłą pomnik pół- kobiety, pół-ryby, który jest herbem miasta czymś rodzaju pomnika autorki piosenek. Stało się to przypadkowo! Do rzeźby Warszawskiej Syrenki Ludwice Nitschowej pozowała na krótko przed wybuchem II wojny światowej młoda i urodziwa absolwentka Uniwersytetu warszawskiego Krystyna Krahelska. Krahelska, dziewczyna zresztą rodem znad Prypeci, obdarzona pięknym głosem, muzykalnością i talentem poetyckim, w konspiracji była łączniczką pułku „Baszta” AK, później sanitariuszką I plutonie trzeciego szwadronu dywizjonu „Jeleń”,7.Pułku ułanów AK. Pisywała wiersze i piosenki (jej tomik Smutna rzeka ukazał się dopiero w Londynie, w roku 1964). Piosenkę Hej, chłopcy, bagnet na broń napisała prawdopodobnie w 1942 r. Opublikowano ją 20 listopada 1943 r. na łamach wychodzącego w Warszawie podziemnego dwutygodnika harcerskiego „Bądź gotów” i natychmiast podchwycili ją żołnierze AK i BCh w całym kraju.

Zginęła w czasie powstania warszawskiego na ulicy Polnej w natarciu na tzw. Dom Prasy przy ul. Marszałkowskiej 3/5, trafiona trzema kulami prawe płuco. Los zrządził, że jej popiersie nad Wisłą w czasie Powstania zostało również trzykrotnie przestrzelone. Czy jest na świecie pomnik, który ma bardziej wymowną i wzruszającą historię?…”

Gdyby ktoś z Państwa był zainteresowany większa ilością szczegółowych informacji dotyczących polskich piosenek Powstania Warszawskiego, ( ale nie tylko) polecam książkę „ Złota księga pieśni polskich” autor Zbigniew Adrjański Wydawnictwo Bellona Warszawa 2010.

Ostatnio zaproszono mnie do udziału w spotkaniu dotyczącym Warszawy i jej historii, ale… „Opowiem Wam o mojej Warszawie” to temat bardzo trudny, bo każda „moja Warszawa” to inny temat dla każdego z nas. Opowiadamy wtedy historię swoją na tle historii miasta i państwa. Zawsze jednak jest to nasza historia, która naszą pozostanie do końca.  Na moje spotkanie przyszło wiele osób, w tym kilka osób mi bliskich. Do tematu podeszłam starannie, segregując zdjęcia, jakie znalazłam we wszystkich albumach rodzinnych. Wybrałam tych zdjęć około 100 i na ich tle osnułam moją historię. Nie, proszę się nie martwić, nie będę nikogo zanudzać moimi opowieściami, ponieważ inaczej odbiera się opowieść na żywo, a inaczej napisaną, choćby i nie wiem jak najlepiej. Dlatego postaram się opisać kilka miejsc w Warszawie, które związane były z moim życiem, ale stanowią istotną część historii Warszawy.  Na początek opowiem o Woli i o ulicy Młynarskiej. Czy wiecie, że na początku XX wieku w okolicy Młynarskiej znajdowały się wiatraki i młyny? Stąd też wywodzi się nazwa ulicy. W 1903 uruchomiono remizę tramwajową „Wola”.  Ale wróćmy do wcześniejszych lat:

W latach 1845 i 1862 wybudowano w Warszawie pierwsze dworce kolejowe i uruchomiono najpierw Kolej Warszawsko – Wiedeńską, a następnie Warszawsko – Petersburską. Imperium Rosyjskie uzyskało kolejne połączenia z Europą Zachodnią. Biegnące przez Warszawę trasy rozdzielała Wisła. W roku 1859 rozpoczęto budowę stałego mostu łączącego oba brzegi miasta.  22 Listopada 1864 roku prace zakończono. Nowo wybudowaną przeprawę nazwano Mostem Aleksandrowskim, ale wśród warszawiaków przyjęło się mówić o moście Kierbedzia, zwanym tak od nazwiska konstruktora, Stefana Kierbedzia. Aby ułatwić pasażerom komunikację pomiędzy Dworcem Petersburskim i Warszawsko – Wiedeńskim, wybudowano pierwszą linię konnego tramwaju. Pojedynczy tor z mijankami miał długość 6.2 km i prowadził ulicą Targową, Aleksandrowską, Mostem Kierbedzia, Nowym Zjazdem, Krakowskim Przedmieściem, Królewską i Marszałkowską. Linię oddano do użytku 11 grudnia 1866 roku. Pierwsza linia elektryczna pojawiła się w mieście 42 lata później!  Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, magistrat Warszawy przejął zarządzanie tramwajami.

Zajezdnia przy ul. Młynarskiej

Na początku wieku, jeszcze dla potrzeb tramwajów konnych, przy ulicy Młynarskiej wybudowano remizę, którą w 1907 roku adaptowano dla potrzeb komunikacji elektrycznej. Po zachodniej stronie ulicy Młynarskiej powstała buda mieszcząca 56 wozów. Po przeciwnej stronie zbudowano Warsztaty Główne, które zajęły powierzchnię 3 tys. m2. We wrześniu 1939 roku bombardowania i ostrzał artyleryjski spowodowały zniszczenie osiemdziesięciu procent sieci, które po ustaniu walk naprawiono i tramwaje służyły Warszawie, także podczas okupacji. W dniu 1 sierpnia 1944 przeprowadzono mostami na Pragę dużą liczbę pociągów tramwajowych. Dzięki temu udało się uratować część taboru. Zajezdnia przy ulicy Młynarskiej bardzo szybko znalazła się w rękach powstańców. Pierwszego września wieczorem oddziały AK wraz z plutonem AL. porucznika „Stacha” Zbigniewa Pankowskiego, zajęły remizę tramwajową. Ulica Wolska już od 2 sierpnia była pod ostrzałem czołgów. Pomimo ostrzału żołnierze Parasola wraz z tramwajarzami przystąpili do budowy barykady. Wyprowadzono z zajezdni tramwaje wykolejono je i poprzewracano blokując całkowicie przejazd w kierunku wschód – zachód. Do budowy barykady użyto także szyn tramwajowych i płyt betonowych. Przed barykadą wybudowano rów przeciwczołgowy. Przez cały drugi dzień sierpnia, pomimo skomasowanych ataków wojska i czołgów, barykady nie udało się zdobyć. Następnego dnia Niemcy zaatakowali barykadę czołgami, przed którymi prowadzono ludność cywilną. Powstańcom udało się zaatakować czołgi butelkami z benzyną i korzystając z chwili popłochu odbić część zakładników.

Barykada przy Młynarskiej była raz w rękach Niemców, aby następnie przejść w ręce Powstańców. Kolejne odbicie barykady i znów wzmocniono barykadę tramwajami, a jednocześnie pogłębiono zasypany bombami rów przeciwczołgowy. Prace prowadzono nocą w świetle płonących domów przy ul. Wolskiej. Od czwartego sierpnia rano rozpoczęło się kolejne natarcie poprzedzone nalotem niemieckich samolotów. Przez cały dzień udało się utrzymać placówkę, a wieczorem w pobliskim młynie Michlera powstała słynna piosenka „Pałacyk Michla, Żytnia, Wola, bronią jej chłopcy spod Parasola…”

Niemcy ściągnęli posiłki i ciężkie czołgi, które piątego rano zaatakowały polskie stanowiska wypierając obrońców. Teren zajezdni został utracony. Tego samego dnia na placu zgromadzono ludność wypędzoną z okolicznych budynków. Stracono ponad tysiąc osób, a zwłoki spalono na tyłach remizy. Dzień 6 sierpnia przeszedł do historii, jako krwawa sobota. Tego dnia na terenach zdobytych Niemcy rozpoczęli masowo mordować ludność cywilną. W ciągu kilku dni w bestialski sposób zgładzono prawie 40 000 mieszkańców Woli. Budynki zajezdni zostały zniszczone i spalone. Zniszczono także tabor. Powstańcy przez kilka dni bronili ostatnich placówek na Woli. W walkach tych zasłynęły oddziały Parasola i Zośki.

Zapytacie mnie, dlaczego ta właśnie Zajezdnia Tramwajowa jest dla mnie taka ważna? Ano, dlatego, że na jej terenie po wojnie znajdowało się Przedszkole dla dzieci pracowników MZK i ja do tego właśnie przedszkola chodziłam. Przechodziliśmy z mamą cały teren Zajezdni, który w owych latach nie był otoczony żadnym płotem, a miły pan z wartowni witał nas uśmiechem i serdecznym: „Dzień dobry miłym paniom”… hm… paniom! Zajezdnia Tramwajowa mieściła się (i do tej pory mieści się w tym samym miejscu) na skrzyżowaniu ulic Młynarskiej i Wolskiej, gdzie pod numerem 42 mieszkaliśmy z Rodzicami. Po naszym domu zostało tylko moje wspomnienie, ponieważ został on wyburzony, a w miejscu tym umieszczono wielki kamień z napisem: „W tym miejscu w dniu 6 sierpnia trwały walki Bataliony Parasol o Pałacyk Michlera”. Ulica Wolska była niezbyt szeroką ulicą, pośrodku ułożono tory tramwajowe, obie ulice i ta w stronę Kościoła Św. Wojciecha i ta w stronę Śródmieścia były bardzo wąskie, a pojazdy, które po nich jeździły też nie były za duże (auta transportowe i wozy konne), a wokół kwartału ulic obejmujących ulice Wolską, Młynarską, Leszno i Staszica znajdowała się pętla tramwajowa dla niektórych tras tramwajowych ( Jedynki i Dwójki). Naprzeciwko naszego domu przy ul. Wolskiej 42 stał dom „Fabryka Franaszka”. Zygmunt Broniarek opisuje w swoich wspomnieniach, że w okresie międzywojennym (1918-1939), w Zakładach Obić Papierowych „u Franaszka” pracował jego ojciec, Wacław Broniarek. „Obicia papierowe” to była nazwa branżowa tapet, bardzo modnych wówczas. A ojciec pana Zygmunta był drukarzem obiciowym. Innymi słowy drukował tylko tapety. Ale za to, jak bajecznie kolorowe! Wyszukując materiały do przywołanych wspomnień, znalazłam też wspomnienia naszego wieloletniego pierwszego Ambasadora przy Watykanie pana Jerzego Kuberskiego, którego znałam osobiście, gdyż był Prezesem klubu AZS AWF Warszawa, a następnie Prezesem ZG AZS oraz Ministrem Oświaty. Będąc Ambasadorem przy Watykanie otrzymał On z Warszawy polecenie udekorowania Wielkim Krzyżem Powstania ojca zakonu jezuitów Józefa Warszawskiego, urzędującego na stałe w Watykanie. Ceremonia odbyła się w Kurii Generalnej Watykanu. „Z opowiadań współpracowników ojca Józefa – mówił Kuberski Błaszczykowi – wynikało, że był on człowiekiem niezmiernie zasłużonym, kapelanem jednego z oddziałów powstańczych. Kiedy Powstanie upadło, Niemcy wyprowadzali powstańców grupami z Warszawy ulicą Wolską do Pruszkowa. Na wysokości dawnej Fabryki Franaszka dokonywali selekcji. SS-mani wybierali część z nich i rozstrzeliwali na podwórku Zakładów Franaszka, a zwłoki palono. Kiedy zatrzymano grupę, w której był ks. Warszawski, oficer SS rozpoczął selekcję. Ojciec Józef pełnym głosem, po niemiecku, odezwał się do niego: – Co ty robisz, czy zdajesz sobie sprawę z tego, że jak zrobisz to, co zamierzasz, to twoja matka do końca życia nie będzie mogła spać? Ty chcesz tych niewinnych ludzi rozstrzelać?! Wtedy SS-man zapytał: – Kto to mówi? Kim jesteś? Skąd tak dobrze znasz niemiecki? – Jestem kapłanem katolickim – odpowiedział ojciec Warszawski – Ja w twoim kraju przez pewną część mojego życia się wychowałem, gdyż mój ojciec był górnikiem w Westfalii. Ja tam chodziłem do szkoły, znam bardzo wielu Niemców, dobrych ludzi, a ty jesteś straszny. Ty nie jesteś człowiekiem. Wtedy SS-man wydał polecenie żołnierzom, by pozwolili wyselekcjonowanym ludziom wrócić do ich poprzedniej kolumny i odstąpił od ich rozstrzelania. W ten sposób, o. Warszawski uratował grupę ludzi ( ponad tysiąc osób)  przed rozstrzelaniem”.

Po wojnie Fabryka Franaszka –  to Fabryka Fotochemiczna ul. Wolska 43/45. W Fabryce produkowano materiały światłoczułe na podłożu giętkim między innymi taśmy filmowe, fotograficzne, błony rentgenowskie.  Obecnie Fabryka Franaszka to ALMAMER – Wyższa Szkoła Ekonomiczna przy ulicy Wolskiej 43 w Warszawie.

Życzę Wszystkim udanego tygodnia, dobrej pogody i do usłyszenia

Wasza Jadwiga

http://projekt.malibracia.org.pl/aktualnosci/opowiem-ci-o-mojej-warszawie-spotkanie-z-jadwiga-slawska-szalewicz/

http://projekt.malibracia.org.pl/galeria-zdjec/5624358031523777569