Kilka miesięcy temu otrzymałam wiadomość, która bardzo mnie zaskoczyła, otóż zakomunikowano mi, że w latach słusznie minionych, czyli gdy byłam dzieckiem liczącym około ośmiu lat przyjeżdżał do nas wujek Teofil. Hmmm… znałam tylko jednego Teofila, który był maszynistą i prowadził wspaniałe parowozy, o których wiersz napisał Julian Tuwim. Oczywiście mówię tu o książeczce pod tytułem Lokomotywa. Moja ulubiona książeczka, ulubiony wiersz  no i wujek.

Wujek już nie  żył, a tu ktoś mi przypomina tamte dawne czasy. Nastawiona bardzo podejrzliwie, zaczęłam korespondować z panią Elą aby zdobyć więcej i więcej informacji. Krótko mówiąc po wymianie iluś postów, doszłam do wniosku, ze Ela jest prawdziwa, a nawet najprawdziwsza z krwi i kości pani, która jest żoną mojego stryjecznego brata Włodka! Ustalanie naszego pokrewieństwa i kontaktów zajęło nam trochę czasu, ale w końcu okazało się, że mój młodszy brat Zbyszek był zaprzyjaźniony z Włodkiem, który przyjeżdżał dość często do Warszawy i wtedy we dwóch odwiedzali a to bazar w Hali Mirowskiej, a to Ogród Saski, albo inne fajne miejsca im tylko znane. Ja od jakiegoś czasu nie mieszkałam w centrum, wyprowadziłam się na Sadybę i straciłam kontakt z wujkiem Teofilem a także z Włodkiem. Nie odprowadzałam już  naszego wujka na Dworzec Główny, gdzie na bocznym torze stała jego piękna lokomotywa, cała czarna z wielkimi złoto-czerwonymi kołami  buchająca parą i ogłuszająca nas gwizdem. Wtedy to był obowiązkowy spacer rodzinny najczęściej z mamą, wujkiem Zbyszkiem oraz ze mną bo myśmy te lokomotywę traktowali jak członka rodziny odwiedzającego nas co jakiś czas. Tamte czasy minęły, ja już pracowałam, wyszłam za mąż urodziłam córkę, i nie w głowie były mi jakiekolwiek lokomotywy nawet te rodzinne. Teraz musiałam wywiązywać się należycie z moich własnych rodzinnych obowiązków, a także studiów na Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. Czasu na inne przyjemności zostawało mi niewiele. Napisałam o tamtych czasach kilka zdań, aby wyjaśnić brak kontaktów z bliska rodziną ze Skarżyska Kamiennej. Po wymianie różnych ciekawych informacji, ustaleniu rodzinnych koneksji, kto jest kim z kim jest skoligacony przyszedł czas na szereg rozmów telefonicznych aby pozyskać więcej ciekawych wiadomości. Na rozmowach, wymianie zdjęć, opowiadanych historiach minął nam prawie miesiąc. Już nie mówiłyśmy do siebie pani i pan, nawiązałyśmy familiarne stosunki, tym bardziej, ze w archiwach rodzinnych zarówno Eli jak i moim znalazłyśmy same zdjęcia, a ja opowiadałam kto jest kim i skąd.

W jednej z rozmów wpadłam na diabelski pomysł aby porozmawiać  o naszych kuzynach z mężem, który jest amatorem genealogiem, w jaki sposób mogłabym znaleźć odpowiedzi na wciąż istniejące pytania, które obydwie mamy. W ten sposób mąż podsunął mi pomysł rozpoczęcia poszukiwań w zbiorze geneteka.pl (taki zestaw słów genealogia + teka), który został utworzony chyba w 2006 r przez Polskie Towarzystwo Genealogiczne, które jest właścicielem tej platformy cyfrowej. O PTG i genetece nie będę tutaj pisała, znajdę inną okazję, bo historia powstania jest długa i piękna. Mówiąc krótko jest ona bardzo przydatna i w swoich zasobach posiada około kilkunastu milionów danych o urodzeniach, małżeństwach i zgonach w poszczególnych województwach, podzielonych na miasta miasteczka, wsie, gminy a także poszczególne parafie. Klikając na link geneteka.pl mamy bezpłatny dostęp do podstawowych danych naszych przodków.

Mając osobistego przewodnika po genealogii postanowiłam wykorzystać okazję i zając się poszukiwaniami korzeni rodzinnych zarówno ze strony koneksji po mieczu jak i po kądzieli. Aktualnie już czwarty miesiąc siedzę zakopana w papierach, ale nie sama, Ela i jej mąż mi pomagają, namówiłam jeszcze moja kuzynkę Halinkę a także naszą wspólna kuzynkę Ewę abyśmy wspólnie wyszukiwali nie tylko dokumenty, ale również pozyskiwali jak najwięcej danych o miejscach urodzeń, o zawodach jakie nasi przodkowie wykonywali, czym się trudnili, gdzie mieszkali, szukamy tego co nie jest zabronione przez RODO. Mamy już opisane usystematyzowane co najmniej cztery lub pięć rodzin, które wchodzą w główne drzewo genealogiczne. Praca jest niezwykle absorbująca ale też bardzo ciekawa. Aby móc włączyć kolejną rodzinę ( składającą się z kilkudziesięciu osób) trzeba analizować dane z geneteki, kojarzyć, cierpliwie wpisywać, mając na uwadze cały czas kogo szukamy jakiego protoplasty, kim byli jego rodzice, siostry i bracia, abyśmy nie poszli fałszywym tropem i omyłkowo nie przypisali obcych osób, które z nasza rodziną nie maja nic wspólnego.

Ciekawa praca, mozolna, ale wolę ją od ciągłego wsłuchiwania się o walkach na froncie Rosja –Ukraina, o wielu nie do uwierzenia sytuacjach, o setkach niepotrzebnie zabitych osób, o zabijaniu, zabijaniu, zabijaniu młodych ludzi zarówno po jednej jak i po drugiej stronie, w imię chorych ambicji ludzi trzymających władzę. Ile dobrego można było zrobić za pieniądze przeznaczane na wojnę, oczywiście doskonale rozumiem po co i dlaczego, ale my Polacy przeżyliśmy swoje, i nie chcemy więcej wojny, za to jestem ogromnie dumna z nas wszystkich, że w tak trudnej sytuacji narodu ukraińskiego, potrafiliśmy otworzyć swoje serca, domy i dobrowolnie pomagać uciekinierom z Ukrainy!

W naszej okolicy nie ma rodziny, która  nie pomagałaby kobietom i dzieciom, staramy się wspierać, nie tylko finansowo, choć to jest ważne, jesteśmy wdzięczni armii ukraińskiej, że walczy, bo walczy nie tylko dla siebie, walczy również za nas.

A dalszych losach Eli, Włodka, Haliny, Ewy i moich poszukiwaniach będzie w następnym poście

Wasza Jadwiga                                      

Cdn.

Andrzej Szalewicz

Warszawskie Towarzystwo Genealogiczne obchodzi dwudziestopięciolecie swojego istnienia. Ośmiu genealogów w 1993 r. zafascynowanych historią własnych rodów założyło organizację, która miała stanowić wsparcie dla wszystkich pasjonatów genealogii.

Jednym z takich pasjonatów jest mój mąż Andrzej Szalewicz, który nie tylko napisał książkę Rodopis Szalewiczów- Czy wszyscy pochodzimy od jednego przodka.  Z okazji jubileuszu przygotował  również interesujący artykuł do Querendy – Biuletynu WTG. Jestem przekonana, że dla wielu z was artykuł może będzie interesujący,  dlatego postanowiłam go opublikować.

Wykorzystanie genetyki populacyjnej w badaniach genealogicznych

Po śmierci ojca w połowie lat 90 postanowiłem spisać zapamiętane fakty opowiadane w czasie spotkań rodzinnych przy stole wigilijnym w okresie mego dzieciństwa. Opowieści skonfrontowałem z dokumentami i albumami, które zostały po dziadkach i rodzicach. Zacząłem odwiedzać archiwa historyczne Wilna, Mińska, Petersburga AGAD w Warszawie. W rezultacie tych poszukiwań ustaliłem, że rodzina mieszkała od XVI do XX wieku w powiecie lidzkim na Wileńszczyźnie, na terenach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XIX wieku była to rodzina średniozamożna, choć jej przedstawiciele pełnili funkcje w urzędach grodzkich i ziemskich: namiestników, starostów, rotmistrzów, chorążych, sędziów, rejentów czy komorników komorników. Wcześniej byli elektorami królów polskich: Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Stanisława Leszczyńskiego. Na podstawie uzyskanych danych można było opracować drzewo genealogiczne, któremu formę artystyczną nadał Tomasz Stejfert.

Drzewo genealogiczne litewskiej linii Rodziny Szalewiczów począwszy od Kaspra Szala ok.1530

Poszukiwania archiwalne trwały ponad 10 lat, w międzyczasie poznałem przedstawicieli siedmiu  rodzin noszących to samo nazwisko Szalewicz. Początkowo wydawało się, że jest tylko kwestią czasu i pracy połączenie wszystkich drzew w jedno, ale w sześciu liniach utykaliśmy w połowie XIX wieku, a w linii Krzeszowskiej w połowie XVIII wieku. Wtedy po raz pierwszy wykorzystaliśmy możliwości genetyki w badaniach genealogicznych. Poprosiliśmy męskich przedstawicieli wszystkich rodzin o umożliwienie przeprowadzenia prostego testu (ślina z policzka). W efekcie okazało się, że siedmiu Szalewiczów linii Litewskiej miało jednakowy profil genetyczny, a pozostałe wyniki bardzo się różniły co wykluczało ich wzajemne pokrewieństwo w linii męskiej.
W swojej książce „Rodopis Szalewiczów” opisałem w rozdziale „Zastosowanie genetyki w badaniach genealogicznych” wiedzę z lat 2005-2006. Dzisiaj wiemy, że mężczyźni linii Litewskiej należą do haplogrupy N1c, przedstawiciele 6 rodzin do haplogrupy R, a jedna linia to haplogrupa I.
W wyżej wymienionej książce wiele miejsca poświęciłem na przedstawianie hipotez w jaki sposób rodzina Kaspra Szala mogła osiedlić miedzy Kownem a Trokami w XV w.

Również i w tym przypadku okazała się przydatna wiedza z zakresu genetyki populacyjnej (migracje naszych przodków). Skoro przedstawiciele haplogrupy N1c przybyli na tereny wschodniego pobrzeża Bałtyku przed 3000 lat, to moi przodkowie są zaliczani do Bałtów Wschodnich. Myślę, że bliżej Szalewiczom do ludów Północy, takich jak Bałtowie, Jaćwingowie, potomków plemion ugro-fińskicj. Dzisiaj wiemy, że 78 % Lapończyków, 67% Finów i ponad 40% Litwinów ma tą samą haplogrupę co ja.

Drzewo filogeniczne

Rys. 2 Drzewo filogenetyczne (ewolucyjne) haplogrupy N1c – czarny prostokąt miejsce drzewa Kaspra Szala od

ok. 1530 r.

Analizując drzewo filogenetyczne haplogrupy N1c możemy stwierdzić, że przodkowie
Giedymina, Jagiełły, Czartoryskich, Sanguszków, Sapiehów, Giedroyciów, Mickiewiczów itd.
– pochodzili z tamtych terenów i okresu. Z badań Y- DNA wynika, że mieliśmy tego samego przodka 2700 lat temu na poziomie mutacji N-M2783. W roku 2016 dowiedziałem się, że mam wspólnego przodka na poziomie mutacji N-M6921 z Markiem Radville mieszkającym w USA. Ten przodek żył na tamtych terenach 1450 lat temu. Mark Radville jest potomkiem rodziny Radziwiłowiczów z Litwy, której protoplastą był Radwiłło Buywidaytia urodzony około 1480 roku v Bukaciai k/ Możejek.

Dzięki badaniom Y-DNA można odnaleźć osoby ze mną spokrewnione, a żyjące w tamtym czasie. Te nazwiska mogłyby nas poprowadzić w jeszcze wcześniejsze czasy, niż znani na tę chwilę Budwiłło czy Kasper Szal. Jednak by zdobyć tę wiedzę konieczne było włączenie naszych wyników – profili genetycznych do ogólnoświatowej bazy danych  dlatego badania zdecydowałem się wykonać w Stanach Zjednoczonych. W latach 2011-2017 nastąpił bardzo szybki rozwój możliwości  genetyki populacyjnej,  przyczyniło się to do znacznie precyzyjnego określania czasu i miejsca występowania konkretnych mutacji ( czyli przodków u których je stwierdzono) przy stale powiększającej się bazie statystycznej. Stało się to możliwe z chwilą wprowadzenia do powszechnego użytku w badaniach genetycznych SNP (Single Nucleotide Polymorphism – czyli polimeraza pojedynczego nukleotydu). Powyżej na na rys.2 zaznaczyłem na drzewie filogenetycznym haplogrupy N1c miejsce, w którym w przyszłości znajdzie się drzewo genealogiczne Szalewiczów.

Obecnie moje poszukiwania genealogiczne koncentrują się na dwóch zagadnieniach. Bacznie obserwuję niezwykle dynamiczny rozwój bazy statystycznej badań genetycznych z nadzieją, że w którymś momencie pozwoli to na zdobycie wiedzy o przodkach Kaspra Szala. Drugi kierunek to pogłębienie wiedzy o linii matczynej mama (z d. Kozłowska)babcia (z d. Stelmach), prababcia ( z d. Halik), praprababcia (z d. Sławkowska). Wydaje mi się, że znacznie trudniej przedstawić drzewa mtDNA, praktycznie nie znam tego typu opracowań poza królewskimi czy arystokratycznymi.

Szukając żeńskich przodków mojej Mamy poznałem drzewa genealogiczne Halików, Kozłowskich, Lipskich, Liro, Millerów, Raczyńskich, Skłodowskich. dzięki tej wiedzy mogę bez trudu udowodnić powinowactwo z Maria Curie-Skłodowską, Mieczysławem Sędzimirem „Tonym” Halikiem czy Janem Lechoniem.
Na zakończenie moim marzeniem jest dalsza „podróż” wstecz w czasie. Skoro mnie udało się dojść do Kaspra Szala urodzonego około roku 1530, to na pewno są szanse wyjaśnienia skąd i kiedy opisywane rodziny wzięły nazwisko i swoje początki.